Thông tin chung về ung thư hậu môn

Ung thư hậu môn là gì?

Hậu môn là phần cuối của ruột già, nơi phân (chất thải rắn) được thải ra ngoài. Hậu môn được tạo thành từ sự kết hợp giữa lớp da bên ngoài và phần ruột bên trong, nối liền với trực tràng qua ống hậu môn, thường dài khoảng 2,5 đến 4 cm. Khu vực này được kiểm soát bởi hai cơ vòng, đảm nhận chức năng co thắt để giữ phân và giãn ra để đào thải phân ra ngoài.

Ung thư hậu môn có thể bắt đầu từ lớp niêm mạc của ống hậu môn hoặc từ vùng da quanh hậu môn, nơi có các tế bào vảy chứa nang lông và tuyến mồ hôi.

Các khối u ở vùng da quanh hậu môn không liên quan đến cơ vòng hậu môn thường được điều trị tương tự như ung thư hậu môn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, liệu pháp điều trị tại chỗ (chỉ tác động vào vùng da bị ảnh hưởng) có thể được áp dụng.

Ung thư hậu môn là gì?

Phân loại ung thư hậu môn

• Ung thư biểu mô tế bào vảy: Ung thư biểu mô tế bào vảy (biểu bì) chiếm phần lớn các bệnh ung thư hậu môn nguyên phát. Thông thường, một nhóm nhỏ các khối u phát sinh từ vùng chuyển tiếp biểu mô được phân loại là khối u cloacogenic hoặc basaloid. Tuy nhiên, những khối u này hiện được công nhận là ung thư biểu mô tế bào vảy không sừng hóa và cũng có liên quan đến virus u nhú ở người (HPV).
• Ung thư quanh hậu môn: Ung thư quanh hậu môn được xác định là các tổn thương da có lông nằm cách xa ranh giới giữa da và niêm mạc vảy. Phương pháp điều trị thường tương tự như ung thư ống hậu môn. Tuy nhiên, trong trường hợp tổn thương da riêng lẻ và tách biệt khỏi rìa hậu môn, các bác sĩ thường xem xét điều trị tại chỗ.
• Ung thư biểu mô tuyến: Ung thư biểu mô tuyến xuất phát từ tuyến hậu môn hoặc hình thành lỗ rò rất hiếm gặp, có đặc điểm lâm sàng tương tự như ung thư biểu mô tuyến trực tràng.

Phân loại ung thư hậu môn

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của ung thư hậu môn

Trong số các yếu tố nguy cơ ung thư hậu môn, bên cạnh các yếu tố cố định như tuổi tác và tiền sử sức khỏe, một số yếu tố vẫn có thể thay đổi được. Hiểu rõ về các yếu tố nguy cơ này sẽ giúp bạn thực hiện những thay đổi lối sống cần thiết để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.

Ung thư hậu môn xảy ra do những thay đổi trong cách tế bào hậu môn hoạt động, đặc biệt là cách chúng phát triển và phân chia thành tế bào mới. Có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến ung thư hậu môn nhưng không phải tất cả đều trực tiếp gây ung thư. Thay vào đó, chúng làm tăng nguy cơ tổn thương DNA trong tế bào, từ đó dẫn đến ung thư hậu môn.

Cụ thể, những yếu tố nguy cơ của bệnh ung thư hậu môn:

• Nhiễm HPV: 95% các trường hợp ung thư hậu môn có liên quan đến HPV. Thông thường, yếu tố nguy cơ chính của ung thư hậu môn là nhiễm các chủng HPV nguy cơ cao gây ung thư như  chủng 16 hoặc 18.
• Bị suy giảm miễn dịch do nhiễm HIV hoặc ghép tạng.  Bệnh nhân nhiễm HIV có nguy cơ đồng nhiễm HPV cao hơn, do đó có nguy cơ mắc ung thư hậu môn cao hơn.
• Quan hệ tình dục qua đường hậu môn hoặc có nhiều bạn tình làm tăng nguy cơ nhiễm HPV.
• Có tiền sử mắc ung thư ở âm hộ, âm đạo hoặc cổ tử cung.
• Hút thuốc lá.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của ung thư hậu môn

Triệu chứng ung thư hậu môn

Ung thư hậu môn có thể biểu hiện qua một số dấu hiệu như chảy máu hậu môn, chảy máu trực tràng hoặc xuất hiện khối u gần hậu môn. Tuy nhiên, những triệu chứng này không đặc hiệu và cũng có thể xuất phát từ nhiều bệnh lý khác.

Tốt nhất bạn hãy đi khám ngay nếu có các triệu chứng:

• Chảy máu từ hậu môn hoặc trực tràng
• Xuất hiện khối u gần hậu môn
• Đau hoặc cảm giác áp lực quanh vùng hậu môn
• Ngứa hoặc tiết dịch từ hậu môn
• Thay đổi thói quen đại tiện

Triệu chứng ung thư hậu môn

Các giai đoạn chính của ung thư hậu môn

Ung thư hậu môn được phân loại thành các giai đoạn sau:

• Giai đoạn 0 (ung thư biểu mô tại chỗ)
• Ung thư hậu môn giai đoạn I
• Ung thư hậu môn giai đoạn II
• Ung thư hậu môn giai đoạn III
• Ung thư hậu môn giai đoạn IV
• Ung thư hậu môn tái phát

Giai đoạn ung thư phản ánh mức độ lan rộng của ung thư trong cơ thể, bao gồm kích thước khối u và sự lan rộng đến các hạch bạch huyết hoặc các cơ quan khác. Bởi vậy, việc xác định giai đoạn ung thư hậu môn có vai trò quan trọng trong việc quyết định phương pháp điều trị phù hợp cho người bệnh.

Trong báo cáo bệnh lý, ung thư hậu môn thường được mô tả bằng hệ thống phân loại TNM (Tumor, Node, Metastasis). Dựa trên kết quả TNM, bác sĩ sẽ xác định giai đoạn ung thư (I, II, III hoặc IV) để trao đổi với bệnh nhân về chẩn đoán và kế hoạch điều trị. Cụ thể:

Giai đoạn 0 (ung thư biểu mô tại chỗ)

Giai đoạn 0 của ung thư hậu môn đặc trưng bởi sự xuất hiện của các tế bào bất thường trong lớp niêm mạc (lớp trong cùng) của hậu môn. Những tế bào này có khả năng tiến triển thành ung thư và lan rộng ra các mô khỏe mạnh xung quanh. Trong y học, giai đoạn này còn được gọi là tổn thương biểu mô nội mô cấp độ cao (HSIL).

Ung thư hậu môn giai đoạn I (còn gọi là giai đoạn 1)

Ở giai đoạn I, khối u ung thư đã hình thành và có kích thước ≤ 2 cm.

Ung thư hậu môn giai đoạn II (còn gọi là giai đoạn 2)

Ung thư hậu môn giai đoạn II được chia thành giai đoạn IIA và IIB.

• Giai đoạn IIA: Khối u có kích thước lớn hơn 2cm nhưng không vượt quá 5cm.
• Giai đoạn IIB: Khối u có kích thước lớn hơn 5cm.

Ung thư hậu môn giai đoạn III (còn gọi là giai đoạn 3)

Ung thư hậu môn giai đoạn III được chia thành các giai đoạn IIIA, IIIB và IIIC:

• Giai đoạn IIIA: Khối u có kích thước ≤ 5 cm, đã lan đến hạch bạch huyết gần hậu môn hoặc bẹn.
• Giai đoạn IIIB: Khối u có kích thước bất kỳ, đã xâm lấn đến các cơ quan gần đó như âm đạo, niệu đạo hoặc bàng quang nhưng chưa lan đến hạch bạch huyết.
• Giai đoạn IIIC: Khối u có kích thước bất kỳ, có thể đã lan đến các cơ quan và hạch bạch huyết gần hậu môn hoặc bẹn.

Ung thư hậu môn giai đoạn IV (còn gọi là giai đoạn 4)

Ung thư hậu môn giai đoạn IV còn được gọi là ung thư di căn. Khi ung thư di căn, khối u có thể lan rộng đến hạch bạch huyết, cơ quan lân cận và các bộ phận khác của cơ thể như gan hoặc phổi.

Ung thư di căn xảy ra khi các tế bào ung thư di chuyển qua hệ thống bạch huyết hoặc máu và hình thành khối u ở các bộ phận khác của cơ thể. Khối u di căn cùng loại ung thư với khối u chính. Ví dụ, nếu ung thư hậu môn di căn đến gan, các tế bào ung thư trong gan thực chất là các tế bào ung thư hậu môn. Do đó, tình trạng này được gọi là ung thư hậu môn di căn, không phải ung thư gan. 

Ung thư tái phát

Ung thư hậu môn có thể tái phát sau khi đã được điều trị. Ung thư có thể tái phát ở hậu môn hoặc ở các bộ phận khác của cơ thể như gan hoặc phổi. Trong giai đoạn này, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm cần thiết để xác định vị trí ung thư tái phát, từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Các giai đoạn chính của ung thư hậu môn

Chẩn đoán ung thư hậu môn

Để chẩn đoán ung thư hậu môn, bên cạnh việc hỏi tiền sử bệnh và gia đình, bác sĩ sẽ tiến hành một loạt các kiểm tra và xét nghiệm sau đây:

• Khám trực tràng bằng tay: Bác sĩ hoặc y tá đưa một ngón tay đeo găng đã được bôi trơn vào phần dưới của trực tràng để kiểm tra xem có khối u hoặc dấu hiệu bất thường nào không.
• Nội soi hậu môn: Sử dụng một ống soi ngắn có đèn chiếu sáng để kiểm tra hậu môn và phần dưới của trực tràng.
• Nội soi trực tràng: Dùng một ống soi mỏng có đèn và thấu kính (proctoscope) để quan sát bên trong trực tràng và hậu môn nhằm phát hiện các vùng bất thường. Thiết bị này cũng có thể đi kèm dụng cụ lấy mẫu mô để kiểm tra dưới kính hiển vi xem có tế bào ung thư hay không.
• Siêu âm nội soi hậu môn hoặc nội trực tràng: Một đầu dò siêu âm được đưa vào hậu môn hoặc trực tràng để phát ra sóng âm có tần số cao. Sóng âm phản xạ lại tạo ra hình ảnh mô bên trong (sonogram), giúp bác sĩ quan sát chi tiết cấu trúc khu vực này.
• Sinh thiết: Lấy mẫu tế bào hoặc mô từ vùng nghi ngờ để quan sát dưới kính hiển vi nhằm phát hiện ung thư. Sinh thiết có thể được thực hiện ngay trong quá trình nội soi hậu môn nếu có dấu hiệu bất thường.

Sau khi chẩn đoán xác định ung thư hậu môn, một số phương pháp khác sẽ được thực hiện để xác định liệu tế bào ung thư đã lan rộng trong hậu môn hay lan sang các bộ phận khác của cơ thể hay chưa. Quá trình này sẽ giúp phân loại giai đoạn của ung thư, từ đó lên kế hoạch điều trị phù hợp. Các phương pháp chẩn đoán cụ thể bao gồm:

• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Sử dụng máy tính liên kết với máy X-quang để tạo ra loạt hình ảnh chi tiết về các cơ quan trong cơ thể như bụng, khung chậu và ngực. Quá trình chụp CT có thể sử dụng thêm chất cản quang tiêm vào tĩnh mạch của người bệnh hoặc sử dụng đường uống để giúp hiển thị rõ hơn các mô và cơ quan.
• Chụp X-quang ngực: Sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh của phổi, tim và xương trong ngực nhằm kiểm tra xem ung thư có di căn đến phổi hay không.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Sử dụng từ trường mạnh, sóng radio và máy tính để tạo nên hình ảnh chi tiết về các cơ quan và mô bên trong cơ thể. Phương pháp này còn được gọi là chụp cộng hưởng từ hạt nhân (NMRI).
• Chụp PET (chụp cắt lớp phát xạ positron): Trong quá trình chụp PET, người bệnh được tiêm một lượng nhỏ glucose phóng xạ vào tĩnh mạch. Máy PET quay quanh cơ thể và tạo ra hình ảnh về các khu vực sử dụng glucose. Tế bào ung thư hoạt động mạnh hơn và tiêu thụ nhiều glucose hơn tế bào bình thường, do đó chúng sẽ hiển thị rõ ràng hơn.
• Khám phụ khoa: Bác sĩ sẽ kiểm tra âm đạo, cổ tử cung, tử cung, ống dẫn trứng, buồng trứng và trực tràng của người bệnh bằng một dụng cụ gọi là mỏ vịt. Ngoài ra, bác sĩ cũng thực hiện xét nghiệm Pap để kiểm tra cổ tử cung. Đồng thời, bác sĩ có thể dùng tay đeo găng đã bôi trơn để kiểm tra kích thước, hình dạng và vị trí của tử cung, buồng trứng cũng như phát hiện bất thường trong trực tràng của người bệnh là phụ nữ.

Chẩn đoán ung thư hậu môn

Thông tin chung về điều trị ung thư hậu môn

Tiên lượng phục hồi của người bệnh ung thư hậu môn phụ thuộc vào:

• Kích thước của khối u.
• Tình trạng di căn của khối u: Đã di căn đến hạch bạch huyết hay chưa.

Lựa chọn điều trị ung thư hậu môn phụ thuộc vào:

• Giai đoạn của ung thư.
• Vị trí khối u trong hậu môn.
• Người bệnh có nhiễm HIV hay không.
• Liệu ung thư có còn sót lại sau điều trị ban đầu hay đã tái phát (trở lại).

Các phương pháp điều trị ung thư hậu môn phổ biến

Có nhiều phương pháp điều trị ung thư hậu môn đang được áp dụng. Đối với mỗi người bệnh, kế hoạch điều trị sẽ được cá nhân hóa dựa trên các yếu tố như giai đoạn ung thư, tình trạng sức khỏe tổng thể của người bệnh và nguyện vọng cá nhân. Kế hoạch điều trị sẽ bao gồm thông tin về ung thư của bạn, mục tiêu điều trị, các phương pháp điều trị có thể áp dụng, tác dụng phụ tiềm ẩn và thời gian điều trị dự kiến.

Cụ thể, các phương pháp điều trị ung thư hậu môn phổ biến bao gồm:

Phẫu thuật

• Cắt bỏ khối u tại chỗ: Là một thủ thuật trong đó khối u được cắt bỏ khỏi hậu môn cùng với một số mô khỏe mạnh xung quanh. Cắt bỏ tại chỗ áp dụng trong trường hợp ung thư nhỏ và chưa lan rộng. Phương pháp này có thể giúp bảo tồn cơ vòng hậu môn, giúp người bệnh vẫn kiểm soát được nhu động ruột và việc đại tiện. Các khối u hình thành ở phần dưới hậu môn thường có thể loại bỏ bằng phương pháp này.
• Phẫu thuật cắt bỏ hậu môn - đại tràng: là thuật phẫu thuật cắt bỏ hậu môn, trực tràng và một phần của đại tràng sigma thông qua vết mổ ở bụng. Bác sĩ sẽ khâu phần cuối của ruột vào một lỗ mở trên bề mặt bụng để chất thải có thể được thu gom vào túi dùng một lần bên ngoài cơ thể, gọi là hậu môn nhân tạo. Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ có thể cắt bỏ cả các hạch bạch huyết chứa tế bào ung thư. Thủ thuật này chỉ được áp dụng cho ung thư vẫn tồn tại hoặc tái phát sau điều trị bằng xạ trị và hóa trị.

Xạ trị

Xạ trị là phương pháp sử dụng tia X năng lượng cao hoặc các loại bức xạ khác để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc ngăn chặn sự phát triển của chúng. Có hai loại xạ trị được sử dụng trong điều trị ung thư hậu môn:

• Xạ trị ngoài: Sử dụng một máy đặt bên ngoài cơ thể và hướng chùm tia bức xạ vào khu vực có ung thư.
• Xạ trị trong (xạ trị áp sát): Phương pháp này đưa trực tiếp nguồn phóng xạ vào bên trong hoặc gần khối u thông qua các kim, hạt, dây hoặc ống thông chuyên dụng.

Hóa trị

Hóa trị sử dụng thuốc để ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư bằng cách tiêu diệt tế bào hoặc ngăn chặn quá trình phân chia của chúng. Khi người bệnh uống hoặc tiêm thuốc, thuốc hóa trị sẽ đi vào máu và có thể tác động đến tế bào ung thư trên toàn cơ thể (hóa trị toàn thân).

Các loại thuốc hóa trị được sử dụng để điều trị ung thư hậu môn bao gồm:

• Capecitabine
• Cisplatin
• Fluorouracil (5-FU)
• Mitomycin

Những loại thuốc này có thể được sử dụng riêng lẻ hoặc kết hợp với nhau. Ngoài ra, điều trị ung thư hậu môn có thể kết hợp hóa trị với các phương pháp điều trị khác như xạ trị.

Các phương pháp điều trị ung thư hậu môn phổ biến

Điều trị ung thư theo từng giai đoạn

Điều trị giai đoạn 0 (ung thư biểu mô tại chỗ)

Thông thường, ung thư hậu môn giai đoạn 0 được điều trị bằng phẫu thuật cắt bỏ tại chỗ. Phương pháp phẫu thuật phụ thuộc vào vị trí tổn thương trong ống hậu môn.

Điều trị ung thư hậu môn giai đoạn I, II và III

Việc điều trị ung thư hậu môn trong các giai đoạn này thường bao gồm:

• Cắt bỏ tại chỗ các khối u ở da xung quanh bên ngoài hậu môn và các khối u bên trong lỗ hậu môn không liên quan đến cơ thắt hậu môn.
• Xạ trị ngoài kết hợp với hóa trị đối với ung thư ở ống hậu môn.
• Xạ trị/hóa trị đơn thuần.
• Phẫu thuật tạo hậu môn nhân tạo áp dụng cho người bệnh tái phát ung thư hoặc không đáp ứng tốt với các liệu pháp xạ trị, hóa trị. Các phương pháp khác có thể bao gồm hóa trị kết hợp với xạ trị bổ sung, hóa trị đơn thuần hoặc liệu pháp miễn dịch.

Sau phẫu thuật cắt bỏ hậu môn - đại tràng, tỷ lệ tái phát bệnh cao. Do đó, liệu pháp hóa xạ trị là phương pháp được ưu tiên áp dụng cho những bệnh nhân ung thư hậu môn không có di căn xa.

Những người bệnh đã điều trị bảo tồn cơ thắt hậu môn cần đi tái khám 3 tháng một lần trong 2 năm đầu tiên, bao gồm nội soi và sinh thiết đại tràng nếu cần để kiểm tra xem có tái phát ung thư hay không .

Điều trị ung thư hậu môn giai đoạn IV

Điều trị ung thư hậu môn giai đoạn IV thường bao gồm:

• Phẫu thuật giảm nhẹ để làm giảm các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
• Xạ trị giảm nhẹ.
• Hóa trị giảm nhẹ có thể kết hợp hoặc không kết hợp với xạ trị.

Điều trị HIV và ung thư hậu môn

Nhìn chung, phương pháp điều trị cho bệnh nhân ung thư hậu môn nhiễm HIV tương tự như các bệnh nhân khác và đem lại hiệu quả tương đương. Tuy nhiên, việc điều trị có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch vốn đã suy yếu của những bệnh nhân này. Đối với người có tiền sử biến chứng liên quan đến AIDS, bác sĩ có thể phải sử dụng liều hóa trị và xạ trị thấp hơn so với bệnh nhân không nhiễm HIV.

Điều trị ung thư hậu môn tái phát

Điều trị ung thư hậu môn tái phát bao gồm:

• Xạ trị kết hợp hóa trị nếu ung thư tái phát sau phẫu thuật.
• Phẫu thuật nếu ung thư tái phát sau khi đã điều trị bằng xạ trị và/hoặc hóa trị.

Ung thư tái phát tại chỗ hoặc kéo dài sau khi điều trị bằng xạ trị, hóa trị hoặc phẫu thuật có thể được kiểm soát bằng cách sử dụng phương pháp điều trị thay thế - phẫu thuật cắt bỏ sau xạ trị và ngược lại. Liệu pháp hóa xạ trị cứu cánh với fluorouracil và cisplatin kết hợp với tăng cường xạ trị có thể giúp bệnh nhân tránh được phẫu thuật cắt bỏ đại tràng vĩnh viễn trong trường hợp khối u còn sót lại sau liệu pháp không phẫu thuật ban đầu.

Điều trị ung thư theo từng giai đoạn

Nguồn: https://www.cancer.gov/types/anal/patient/anal-treatment-pdq