Mối liên hệ giữa HIV và ung thư: Giải đáp từ chuyên gia

HIV không trực tiếp gây ung thư nhưng theo thời gian, virus này làm suy yếu hệ thống miễn dịch, dẫn đến nguy cơ cao mắc bệnh ung thư. Ngoài ra, người bệnh nhiễm HIV được chẩn đoán mắc ung thư có nguy cơ tử vong do ung thư cao hơn so với những người không nhiễm HIV.

Các yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ mắc ung thư ở người bệnh nhiễm HIV:

• HIV có thể gây viêm mãn tính và làm tổn thương hệ thống miễn dịch.
• Nhiễm HIV làm tăng khả năng mắc các virus khác có thể gây ung thư như virus HPV, virus Herpes 8 ở người (HHV-8), virus viêm gan B, viêm gan C (HBV và HCV) hoặc virus Epstein-Barr (EBV)
• Người bệnh nhiễm HIV có xu hướng hút thuốc lá và lạm dụng rượu bia, chất kích thích cao hơn.
• Nhờ các liệu pháp kháng virus hiện có, người bệnh nhiễm HIV có thể kéo dài tuổi thọ, nhưng đồng thời cũng tăng khả năng mắc các loại ung thư thường gặp ở người lớn tuổi. Người bệnh nhiễm HIV thường được chẩn đoán ung thư ở giai đoạn muộn, khiến việc điều trị khó khăn hơn. Vì vậy, người bệnh nhiễm HIV cần tuân thủ các hướng dẫn tầm soát ung thư để phát hiện bệnh sớm.

Ung thư thường gặp ở người bệnh nhiễm HIV

Người bệnh nhiễm HIV có nguy cơ cao mắc một số loại ung thư hơn so với những người không nhiễm HIV. HIV có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, tạo điều kiện cho một số loại ung thư phát triển (ung thư cơ hội). Những bệnh này được gọi là ung thư xác định AIDs bởi chúng xuất hiện với tần suất cao ở những người mắc AIDS. Sự hiện diện của chúng ở một người nhiễm HIV có thể là dấu hiệu cho thấy AIDS đã phát triển.

Các bệnh ung thư xác định AIDs bao gồm:

• Sarcoma Kaposi (ung thư Kaposi)
• U lympho không Hodgkin
• Ung thư cổ tử cung

Sarcoma Kaposi (KS)

Sarcoma Kaposi (KS) phát triển từ các tế bào lót trong mạch bạch huyết hoặc mạch máu. Tại Mỹ, dạng KS phổ biến nhất liên quan đến cả virus Herpes 8 ở người (HHV-8) và virus HIV.

HHV-8 (còn gọi là virus Herpes liên quan đến sarcoma Kaposi - KSHV) thường không gây bệnh ở những người khỏe mạnh. Tuy nhiên, người bệnh nhiễm HIV bị nhiễm HHV-8 có nguy cơ mắc KS tăng cao.

Bệnh này gây ra các tổn thương dạng đốm sẫm màu màu tím hoặc nâu trên da hoặc trong miệng. Những tổn thương này có thể bằng phẳng hoặc gồ lên. KS cũng có thể ảnh hưởng đến các hạch bạch huyết và các cơ quan khác như đường tiêu hóa, phổi, gan và lá lách. Trong một số trường hợp, KS có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng.

Đối với những người mắc KS liên quan đến AIDS, liệu pháp kháng virus (ART) là phương pháp hiệu quả giúp cải thiện chức năng miễn dịch và thu nhỏ các tổn thương do KS gây ra. Trong một số trường hợp, ART có thể là phương pháp điều trị duy nhất. Tuy nhiên, nếu bệnh ở giai đoạn tiến triển hoặc không đáp ứng với ART, người bệnh có thể cần phải điều trị bằng xạ trị hoặc hóa trị.

Sarcoma Kaposi (KS) phát triển từ các tế bào lót trong mạch bạch huyết hoặc mạch máu.

U lympho không Hodgkin 

U lympho không Hodgkin là một loại ung thư ảnh hưởng đến các tế bào bạch cầu lympho - một phần của hệ thống miễn dịch. Có nhiều loại u lympho không Hodgkin khác nhau, trong đó các loại ung thư phát triển nhanh thường phổ biến hơn ở người bệnh nhiễm HIV, bao gồm:

• U lympho tế bào B lớn lan tỏa (Diffuse Large B-Cell Lymphoma)
• U lympho Burkitt
• U lympho hệ thần kinh trung ương (CNS lymphoma)

Ngoài ra, người bệnh nhiễm HIV cũng có nguy cơ mắc một số loại u lympho liên quan đến virus, đặc biệt là virus Epstein-Barr.

Bên cạnh đó, nguy cơ mắc ung thư não hoặc ung thư tủy sống ở người bệnh nhiễm HIV cũng tăng cao. Người bệnh đồng nhiễm HIV và ung thư ở hệ thần kinh trung ương có thể gặp các triệu chứng như:

• Đau đầu
• Lú lẫn
• Vấn đề về thị lực
• Yếu hoặc thay đổi cảm giác ở mặt, tay hoặc chân
• Một số trường hợp có thể bị co giật

Điều trị u lympho không Hodgkin liên quan đến AIDS phụ thuộc vào phân loại bệnh và giai đoạn bệnh, thường bao gồm hóa trị và phác đồ cũng tương tự như đối với người bệnh không nhiễm HIV.

U lympho không Hodgkin là một loại ung thư ảnh hưởng đến các tế bào bạch cầu lympho.

Ung thư cổ tử cung

Hầu hết các trường hợp ung thư cổ tử cung đều do nhiễm virus HPV gây ra. Người bị nhiễm cả HIV và HPV có nguy cơ cao phát triển các tổn thương tiền ung thư ở cổ tử cung so với người không nhiễm HIV. Các tổn thương này cũng có xu hướng tiến triển thành ung thư nhanh hơn ở người bệnh nhiễm HIV.

Bởi vậy, phụ nữ cần đi tầm soát ung thư cổ tử cung và những thay đổi tiền ung thư ngay từ 25 tuổi và càng sớm càng tốt sau khi được chẩn đoán HIV. Tùy vào kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ chỉ định thêm những xét nghiệm khác liên quan. Người bệnh nhiễm HIV có thể cần đi tầm soát ung thư cổ tử cung thường xuyên hơn những người không bị nhiễm HIV.

Nếu phát hiện tổn thương tiền ung thư, cần điều trị sớm để ngăn ngừa tiến triển thành ung thư cổ tử cung. Điều trị thường bao gồm loại bỏ hoặc phá hủy lớp ngoài của cổ tử cung. Ngoài ra, người bệnh cần trao đổi với bác sĩ về việc tiêm phòng vắc xin HPV do vắc xin có thể giúp phòng ngừa HPV và một số loại ung thư liên quan đến loại virus này.

Người bị nhiễm cả HIV và HPV có nguy cơ cao phát triển các tổn thương tiền ung thư ở cổ tử cung so với người không nhiễm HIV.

Một số loại ung thư khác có thể gặp ở người bệnh nhiễm HIV

Một số loại ung thư khác cũng có nguy cơ cao ở những người nhiễm HIV, bao gồm:

• Ung thư hậu môn
• U lympho Hodgkin (bệnh Hodgkin)
• Ung thư phổi
• Ung thư miệng và họng
• Một số loại ung thư da
• Ung thư gan

Các loại ung thư này có thể liên quan đến nhiều loại virus gây bệnh khác nhau. Virus có thể gây ung thư ở cả người nhiễm hoặc không nhiễm HIV, tuy nhiên thường gây nguy cơ cao hơn ở người bệnh nhiễm HIV do hệ miễn dịch của họ đã suy yếu. Ví dụ, ung thư hậu môn và một số loại ung thư miệng - họng có liên quan đến virus HPV, cùng loại virus gây ung thư cổ tử cung. Ung thư gan thường gặp hơn ở những người nhiễm virus viêm gan B hoặc C. Trong khi đó u lympho Hodgkin thường liên quan đến virus Epstein-Barr.

Nguy cơ ung thư cao hơn ở người nhiễm HIV cũng có thể xuất phát một phần từ các yếu tố nguy cơ khác như hút thuốc lá. Ung thư phổi là một trong những bệnh ung thư phổ biến nhất ở người nhiễm HIV. Tuy nhiên, nguy cơ ung thư phổi gia tăng ở người nhiễm HIV không hoàn toàn do hút thuốc.

Nguy cơ mắc một số loại ung thư cao hơn ở PLWH có thể một phần là do các yếu tố nguy cơ đã biết khác, chẳng hạn như hút thuốc lá. Ung thư phổi là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở PLWH. Tuy nhiên, nguy cơ mắc ung thư phổi cao ở PLWH không hoàn toàn được giải thích bằng hút thuốc.

Ngoài ra, do tuổi thọ của người bệnh nhiễm HIV ngày càng kéo dài, họ cũng có nguy cơ mắc các loại ung thư không liên quan trực tiếp đến HIV nhưng thường gặp ở người lớn tuổi như ung thư vú, ung thư đại trực tràng và ung thư tuyến tiền liệt.

Một số loại ung thư khác cũng có nguy cơ cao ở những người nhiễm HIV.

Người bệnh HIV cần làm gì để giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc phát hiện sớm ung thư?

Giảm nguy cơ mắc ung thư

Duy trì dùng thuốc kháng virus (ART) là một trong những biện pháp quan trọng nhất để người bệnh HIV có thể giảm nguy cơ mắc AIDs và ung thư. Ngoài ra, người bệnh cần đi tiêm ngừa đầy đủ các loại virus có thể gây ung thư, đặc biệt với các loại virus như HPV và virus viêm gan B.

Ngoài ra, người bệnh cần duy trì sống lành mạnh như:

• Tránh thuốc lá và khói thuốc thụ động
• Duy trì cân nặng hợp lý
• Tập thể dục thường xuyên
• Ăn uống lành mạnh
• Tránh uống rượu bia
• Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Người bệnh HIV cần duy trì sống lành mạnh để giảm nguy cơ mắc ung thư.

Sàng lọc phát hiện sớm ung thư

Các xét nghiệm sàng lọc cho phép phát hiện ung thư trước khi người bệnh biểu hiện triệu chứng. Sàng lọc thường xuyên giúp tăng khả năng phát hiện sớm ung thư trước khi bệnh có cơ hội lan rộng. Các xét nghiệm sàng lọc ung thư được khuyến nghị cho người bệnh nhiễm HIV cũng tương tự như người không nhiễm virus. Hiện nay, Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ và các tổ chức khác đã đưa ra hướng dẫn sàng lọc cụ thể cho ung thư vú, cổ tử cung, ung thư đại trực tràng, phổi và tuyến tiền liệt.

Đối với bệnh Sarcoma Kaposi và u lympho không Hodgkin, chưa có xét nghiệm sàng lọc hiệu quả để phát hiện sớm. Tuy nhiên, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ vẫn có thể giúp phát hiện các dấu hiệu hoặc triệu chứng của những bệnh ung thư này ở người bệnh nhiễm HIV.

Đối với ung thư cổ tử cung, căn bệnh này có thể được phát hiện sớm hoặc thậm chí ngăn ngừa hiệu quả bằng cách xét nghiệm sàng lọc thường xuyên, đặc biệt với những người bệnh HIV có kết quả xét nghiệm HPV dương tính. Các chuyên gia khuyến cáo rằng phụ nữ HIV nên xét nghiệm sàng lọc cổ tử cung càng sớm càng tốt sau khi được chẩn đoán. Tần suất sàng lọc phụ thuộc vào kết quả xét nghiệm sàng lọc đầu tiên và có thể được thực hiện thường xuyên hơn.

Các xét nghiệm sàng lọc đặc biệt khác để phát hiện ung thư ở những người nhiễm HIV đang được nghiên cứu. Ví dụ, đối với ung thư hậu môn, một số chuyên gia khuyến nghị xét nghiệm sàng lọc tương tự như sàng lọc ung thư cổ tử cung, trong đó mẫu tế bào được lấy từ niêm mạc hậu môn để kiểm tra.

Đáng tiếc, việc kỳ thị HIV/AIDS vẫn còn tồn tại khiến nhiều người bệnh trì hoãn việc sàng lọc hoặc chăm sóc sức khỏe. Điều này có thể dẫn đến chẩn đoán ung thư ở giai đoạn muộn, khiến bệnh khó điều trị hơn.

Các xét nghiệm sàng lọc cho phép phát hiện ung thư trước khi người bệnh biểu hiện triệu chứng.

Điều trị ung thư ở người bệnh HIV/AIDS

Người bệnh nhiễm HIV được điều trị giống như người không nhiễm HIV. Phương pháp điều trị phụ thuộc vào loại ung thư và giai đoạn bệnh. Trong quá trình điều trị ung thư, người bệnh vẫn phải tiếp tục sử dụng thuốc kháng virus ART. Việc sử dụng thuốc ART cho phép nhiều người nhiễm HIV mắc ung thư có thể nhận được đầy đủ liều hóa trị và các phương pháp điều trị ung thư tiêu chuẩn khác.

Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần được chăm sóc và sử dụng thêm các thuốc hỗ trợ khác trong quá trình điều trị ung thư như thuốc tăng cường miễn dịch, thuốc chống nhiễm trùng. Điều này giúp họ có kết quả điều trị tốt hơn và cải thiện tỷ lệ sống sót.

Điều trị HIV và ung thư là vô cùng phức tạp, bởi vậy bác sĩ chuyên khoa ung bướu và bác sĩ điều trị HIV phải phối hợp chặt chẽ với nhau. Có thể cần phải thay đổi thuốc ART để giảm nguy cơ tương tác giữa việc điều trị ung thư và điều trị HIV. Tốt nhất, người bệnh hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa ung bướu hiểu rõ ảnh hưởng của HIV đối với điều trị ung thư và sẵn sàng hợp tác với bác sĩ chuyên khoa HIV.

Người bệnh nhiễm HIV được điều trị giống như người không nhiễm HIV. 

Ngay cả với các phương pháp điều trị ung thư tiêu chuẩn, người bệnh HIV vẫn có nguy cơ tử vong cao do một số loại ung thư như ung thư đại tràng, phổi, u hắc tố và ung thư vú. Nguyên nhân vì sao người bệnh HIV có tỷ lệ tử vong cao hơn so với người không nhiễm HIV vẫn chưa được làm rõ.