Cyfra 21-1 là gì? Ứng dụng của chỉ số Cyfra 21-1 trong theo dõi ung thư

Cyfra 21-1 được biết đến như một marker khối u, đặc biệt có giá trị trong việc phát hiện và theo dõi ung thư phổi không tế bào nhỏ. Tuy nhiên, Cyfra 21-1 không phải chỉ số đặc hiệu tuyệt đối trong chẩn đoán ung thư. Tìm hiểu chi tiết về chỉ số này trong bài viết sau đây!

1. Cyfra 21-1 là gì?

Cyfra 21-1 là một loại marker khối u (tumor marker), hay còn gọi là chất chỉ điểm sinh học trong máu, thường được sử dụng trong lĩnh vực ung bướu. Về bản chất, Cyfra 21-1 là một đoạn của cytokeratin 19 -  một loại protein cấu trúc có mặt trong tế bào biểu mô, bao gồm cả tế bào biểu mô phế quản.  

Khi cơ thể khỏe mạnh, nồng độ Cyfra 21-1 trong máu thường ở mức rất thấp. Tuy nhiên, khi tế bào tăng sinh bất thường hoặc phát triển thành tế bào ung thư, các mảnh protein này có thể được giải phóng nhiều hơn vào máu, làm nồng độ Cyfra 21-1 trong máu tăng cao.

2. Ý nghĩ của chỉ số Cyfra 21-1

Cyfra 21-1 được coi là một dấu ấn sinh học (biomarker) quan trọng trong y học, đặc biệt liên quan đến các bệnh lý đường hô hấp và ung thư. Chỉ số này có ý nghĩa trong nhiều trường hợp:

2.1. Trong chẩn đoán ung thư

Cyfra 21-1 đặc biệt có giá trị trong chẩn đoán ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC). Nồng độ tăng cao có thể giúp bác sĩ phân biệt giữa ung thư phổi không tế bào nhỏ và ung thư phổi tế bào nhỏ, hoặc giữa ung thư phổi nguyên phát và thứ phát. Ngoài ra, xét nghiệm này cũng hỗ trợ chẩn đoán các bệnh phổi lành tính như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), viêm phổi, lao phổi, tràn khí phổi hay u phổi lành tính. Để nâng cao độ chính xác, Cyfra 21-1 thường được kết hợp với các marker khác như CEA hoặc NSE.

2.2. Trong theo dõi điều trị

Xét nghiệm chỉ số Cyfra 21-1 giúp bác sĩ đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị như hóa trị, xạ trị hay phẫu thuật. Chỉ số Cyfra 21-1 thường giảm sau phẫu thuật hoặc hóa trị, nhưng có thể tăng trở lại nếu ung thư tái phát. Do đó, chỉ số này còn hỗ trợ phát hiện sớm tình trạng tái phát ung thư sau điều trị, giúp bệnh nhân có hướng can thiệp kịp thời.

2.3. Trong tiên lượng bệnh

Nồng độ Cyfra 21-1 cao trong máu thường liên quan đến tiên lượng không thuận lợi, phản ánh tình trạng bệnh nặng hoặc giai đoạn muộn trong ung thư phổi không tế bào nhỏ. Do đó, chỉ số này có thể được dùng như một yếu tố tham khảo để dự đoán diễn biến bệnh.

Không chỉ hữu ích trong ung thư phổi, Cyfra 21-1 còn được nghiên cứu là chất chỉ điểm khối u đáng tin cậy trong nhiều loại ung thư khác như ung thư vú, ung thư bàng quang và ung thư tụy. Nhờ vậy, xét nghiệm này ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong lâm sàng.

3. Chỉ số Cyfra 21-1 bình thường là bao nhiêu?

Thông qua xét nghiệm máu, nồng độ Cyfra 21-1 trong huyết thanh ở người khỏe mạnh thường có giá trị < 3,3 μg/ml.

4. Chỉ số Cyfra 21 - 1 bao nhiêu thì cần phải theo dõi?

Các nghiên cứu mô bệnh học cho thấy:

• Tăng nhẹ (> 3,3 - 5,0 μg/ml) có thể gặp trong bệnh phổi lành tính hoặc một số ung thư khác ngoài phổi như ung thư đường tiêu hóa, phần phụ, u trung biểu mô màng phổi, đường tiết niệu.
• Tăng cao (> 10,5 μg/ml) gặp trong ung thư phổi, đặc biệt là ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC).

Vì vậy, khi chỉ số Cyfra 21-1 có dấu hiệu tăng vượt ngưỡng bình thường, đặc biệt trên 10,5 μg/ml, bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ và thực hiện thêm các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh để xác định nguyên nhân chính xác.

5. Ai nên làm xét nghiệm Cyfra 21-1?

Xét nghiệm định lượng Cyfra 21-1 thường được khuyến nghị cho những nhóm đối tượng sau:

• Người nghi ngờ mắc ung thư phổi như có khối u, tổn thương bất thường trên hình ảnh học hoặc xuất hiện triệu chứng nghi ngờ như ho kéo dài, ho ra máu, khó thở, đau ngực,...
• Người có bệnh lý mạn tính ở phổi như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), lao phổi, viêm phổi tái phát nhiều lần.
• Bệnh nhân đang điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ.
• Người có thói quen hút thuốc lá, thuốc lào hoặc tiếp xúc thụ động với khói thuốc.
• Người làm việc trong môi trường độc hại, thường xuyên tiếp xúc với khói bụi, hóa chất, amiang, phóng xạ hoặc kim loại nặng.
• Người trung niên và cao tuổi.
• Người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi.
• Bệnh nhân đang theo dõi các loại ung thư khác: như ung thư thực quản, vú, tụy, bàng quang hoặc cổ tử cung.
• Người đã từng mắc ung thư.
• Người bị đột biến di truyền T790M

6. Hạn chế của chỉ số Cyfra 21-1

Mặc dù có giá trị trong hỗ trợ chẩn đoán và theo dõi điều trị ung thư phổi, đặc biệt là ung thư phổi tế bào không nhỏ, chỉ số Cyfra 21-1 vẫn tồn tại nhiều hạn chế như không mang tính đặc hiệu tuyệt đối cho ung thư phổi.

Cyfra 21-1 cũng có thể tăng trong nhiều bệnh lý khác ngoài ung thư như:

• Các bệnh vùng chậu: viêm nội mạc tử cung, viêm nhiễm phần phụ, u nang buồng trứng, u nang thận, nhiễm khuẩn đường tiết niệu, u bàng quang lành tính,…
• Bệnh lý đường tiêu hóa: viêm tụy, viêm gan cấp và mạn, viêm đường mật, viêm dạ dày, polyp đại tràng,...
• Các tình trạng khác: suy thận, lao phổi, viêm phổi, COPD.

Do đó không thể dựa hoàn toàn vào chỉ số này để chẩn đoán mắc ung thư mà cần kết hợp với các xét nghiệm và phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác (như CT scan, MRI, PET/CT hoặc sinh thiết) để có kết luận chính xác.

Nhìn chung, Cyfra 21-1 là công cụ hỗ trợ hiệu quả trong tầm soát và theo dõi ung thư phổi, nhưng không phải là yếu tố quyết định duy nhất. Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao hoặc có triệu chứng bất thường, hãy thăm khám sớm để được tư vấn và làm xét nghiệm kịp thời.