CA 125 là gì? Ý nghĩa của chỉ số CA 125 đối với ung thư buồng trứng

Việc nắm rõ về chỉ số CA 125 này giúp phụ nữ chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe sinh sản và phát hiện bệnh kịp thời.

1. Chỉ số CA 125 là gì?

CA 125 (Cancer Antigen 125) hay kháng nguyên ung thư 125 là một yếu tố quyết định kháng nguyên có trên bề mặt của một loại glycoprotein trọng lượng phân tử cao, có thể xuất hiện ở cả mô lành tính và mô ác tính trong cơ thể người. Trong y học, CA 125 được xem là một dấu ấn khối u quan trọng, đặc biệt liên quan đến các khối u biểu mô buồng trứng. Ngoài ra, chất này còn có thể được tìm thấy ở các tế bào lót nội mạc tử cung, ống dẫn trứng, màng phổi, phúc mạc và màng ngoài tim.

Xét nghiệm CA 125 trong huyết thanh được sử dụng phổ biến trong chẩn đoán và theo dõi ung thư biểu mô buồng trứng.

CA 125 được xem là một dấu ấn khối u quan trọng, đặc biệt liên quan đến các khối u biểu mô buồng trứng

2. Ý nghĩa của chỉ số CA 125

CA 125 hiện là dấu ấn ung thư duy nhất được khuyến nghị sử dụng lâm sàng trong chẩn đoán, theo dõi và điều trị ung thư buồng trứng. Ngoài ra, CA 125 đóng vai trò quan trọng như một dấu ấn khối u (tumor marker), đặc biệt trong đánh giá trước phẫu thuật đối với bệnh nhân có khối u vùng chậu và nhiều loại bệnh lý khác.

2.1. CA 125 trong chẩn đoán và phân biệt khối u

Hơn 80% ung thư biểu mô buồng trứng, ống dẫn trứng và ung thư phúc mạc thanh dịch nguyên phát có nồng độ CA 125 trong huyết thanh tăng cao. Nồng độ CA 125 tăng thường tỷ lệ thuận với gánh nặng khối u và giai đoạn bệnh, do đó giúp bác sĩ định hướng chẩn đoán ban đầu. Đồng thời, giá trị này thường được sử dụng để theo dõi tiến triển bệnh sau điều trị.

Mức CA 125 tăng cao cũng có thể gặp trong nhiều bệnh lý ác tính khác như:

• Ung thư nội mạc tử cung (25-48%)
• Ung thư cổ tử cung (83%)
• Ung thư tụy (59%)
• Ung thư vú (12-40%)
• Ung thư phổi (32%)
• Ung thư đại trực tràng (20%)
• U lympho (35%)
• Ung thư biểu mô vảy cổ tử cung/âm đạo  (7-14%)

Ngoài ra, một số tình trạng lành tính hoặc sinh lý cũng có thể làm tăng CA 125 như:

• Lạc nội mạc tử cung (88%)
• Xơ gan (40-80%)
• Viêm phúc mạc cấp (75%)
• Viêm tụy (38%)
• Viêm vùng chậu cấp tính (33%)
• Ba tháng đầu thai kỳ (2-24%)
• Tăng không rõ nguyên nhân ở người khỏe mạnh (0,6-1,4%)

Do vậy, kết quả CA 125 phải được diễn giải cùng với triệu chứng, kết quả chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm khác của người bệnh để tránh chẩn đoán sai lệch.

2.2. Vai trò của CA 125 trong theo dõi điều trị

CA 125 hữu ích nhất trong việc theo dõi đáp ứng điều trị, phát hiện tái phát và hướng dẫn quyết định điều trị ung thư buồng trứng và nội mạc tử cung. CA 125 có giá trị cao trong theo dõi đáp ứng với hóa trị hoặc phẫu thuật ở bệnh nhân ung thư buồng trứng như sau: Nồng độ CA 125 giảm 50% hoặc hơn so với trước điều trị và duy trì ổn định ít nhất 28 ngày cho thấy đáp ứng điều trị tốt.

2.3. CA 125 trong phát hiện ung thư tái phát

Theo thống kê, ở 75% người bệnh đã thuyên giảm hoàn toàn, nồng độ CA 125 có thể tăng cao trước khi ung thư tái phát ngay cả khi chưa có dấu hiệu lâm sàng hoặc hình ảnh học. Trong nhiều trường hợp, nồng độ CA 125 tăng trước 2-6 tháng so với thời điểm phát hiện tái phát trên phim chụp, giúp cảnh báo sớm.

2.4. Ý nghĩa của CA 125 trong tiên lượng

Nồng độ CA 125 tăng cao đã được chứng minh là yếu tố tiên lượng độc lập cho sự sống còn ở bệnh nhân ung thư buồng trứng. Bệnh nhân ung thư buồng trứng có CA 125 trước phẫu thuật > 65 U/mL thường có tỷ lệ sống sau 5 năm thấp hơn đáng kể và nguy cơ tử vong cao gấp 6,37 lần so với nhóm có nồng độ CA 125 dưới 65 U/mL. Đồng thời, giá trị CA 125 cao dai dẳng sau điều trị cho thấy nguy cơ ung thư tái phát hoặc di căn cao.

2.5. Phát hiện sớm các hội chứng di truyền

Mặc dù không được khuyến cáo sử dụng để tầm soát ung thư buồng trứng thường quy, chỉ số CA 125 vẫn được khuyến cáo áp dụng cho những phụ nữ có yếu tố di truyền nguy cơ cao, như mang đột biến gen BRCA1 hoặc BRCA2 (hội chứng ung thư vú - buồng trứng di truyền). Đồng thời, kết hợp xét nghiệm CA 125 và siêu âm qua ngả âm đạo định kỳ mỗi 6 tháng có khả năng phát hiện sớm ung thư ở những người mắc hội chứng Lynch.

2.6. Ý nghĩa của CA 125 đối với các bệnh lý lành tính khác

Bên cạnh vai trò là dấu ấn khối u trong ung thư buồng trứng, nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng chỉ số CA 125 cũng có ý nghĩa lâm sàng nhất định trong một số bệnh lý lành tính khác:

• Bệnh tim mạch: Nồng độ CA 125 tăng cao có thể liên quan đến nguy cơ tử vong và tái nhập viện cao hơn ở những bệnh nhân suy tim hoặc được thay van động mạch chủ qua ống thông.
• Bệnh lý phổi kẽ liên quan đến viêm khớp dạng thấp: Nồng độ CA 125 có xu hướng cao hơn ở những bệnh nhân có kiểu viêm phổi kẽ thông thường và có thể giúp đánh giá mức độ nghiêm trọng và kiểu tổn thương phổi, tuy nhiên ứng dụng lâm sàng của xét nghiệm này trong bệnh phổi kẽ vẫn đang được nghiên cứu thêm.

CA 125 có vai trò quan trọng trong chẩn đoán và theo dõi khối u vùng chậu và nhiều loại bệnh lý khác

3. Các trường hợp cần xét nghiệm chỉ số CA 125

Xét nghiệm chỉ số CA 125 được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Trong theo dõi và điều trị ung thư buồng trứng
• Hỗ trợ chẩn đoán và phát hiện tái phát/di căn ung thư buồng trứng
• Đánh giá tiên lượng của người bệnh

Xét nghiệm CA 125 cũng được khuyến nghị trong tầm soát ung thư ở người có nguy cơ cao mắc ung thư buồng trứng như:

• Người mang đột biến gen di truyền BRCA1  hoặc  BRCA2
• Tiền sử gia đình/người thân mắc ung thư buồng trứng/vú, mắc tình trạng di truyền làm tăng nguy cơ ung thư buồng trứng như hội chứng Lynch,...
• Có tiền sử gia đình (mẹ, chị em, con gái) mắc ung thư buồng trứng hoặc ung thư vú
• Mắc các hội chứng di truyền làm tăng nguy cơ ung thư như hội chứng Lynch
• Người từng bị ung thư vú, ung thư tử cung hoặc ung thư đại trực tràng
• Phụ nữ sau mãn kinh, đặc biệt khi xuất hiện triệu chứng bất thường ở vùng bụng hoặc khung chậu.

Tần suất theo dõi xét nghiệm CA 125:

• Bệnh nhân có khối u buồng trứng ranh giới: Nên đo CA 125 mỗi 3 - 6 tháng trong tối đa 5 năm đầu, sau đó theo dõi hàng năm.
• Bệnh nhân ung thư biểu mô buồng trứng: Thực hiện xét nghiệm 2 - 4 tháng/lần trong 2 năm đầu, tiếp theo 3 - 6 tháng/lần trong 3 - 5 năm và thực hiện hàng năm sau đó để phát hiện sớm tái phát.

Xét nghiệm chỉ số CA 125 được chỉ định trong nhiều trường hợp khác nhau

4. Chỉ số CA 125 bình thường là bao nhiêu?

Mức CA 125 từ dưới 35kU/L là bình thường.

5. Chỉ số CA 125 bao nhiêu là nguy hiểm?

Mức  CA 125 trên 35 đơn vị/mL (kU/L) được coi là mức cao và có thể gặp ở nhiều bệnh lý nguy hiểm. Theo nghiên cứu của Bast và cộng sự (1983), nồng độ CA 125 >35 kU/L xuất hiện ở:

• 82% bệnh nhân ung thư biểu mô buồng trứng
• 28,5% bệnh nhân mắc các bệnh ung thư như ung thư tuyến tụy, phổi, vú và đại trực tràng
• 6% bệnh nhân mắc bệnh lành tính như u nang buồng trứng.

Trong số các bệnh ác tính phụ khoa, nồng độ CA 125 tăng cao có liên quan đến ung thư biểu mô tuyến của nội mạc tử cung và cổ tử cung.

6. Các yếu tố ảnh hưởng đến nồng độ CA 125 trong huyết thanh

Nồng độ CA 125 trong huyết thanh bị ảnh hưởng đáng kể bởi nhiều yếu tố:

• Tuổi tác và thời kỳ mãn kinh: CA 125 huyết thanh có xu hướng giảm theo tuổi tác và thời kỳ mãn kinh. Độ đặc hiệu của xét nghiệm CA 125 thấp ở phụ nữ tiền mãn kinh, do đó xét nghiệm này chỉ được khuyến cáo phổ biến cho phụ nữ sau mãn kinh.
• Yếu tố chủng tộc: nồng độ CA 125 ở phụ nữ châu Á và châu Phi sau mãn kinh thường thấp hơn so với phụ nữ da trắng.
• Ảnh hưởng của sinh lý và bệnh lý phụ khoa: CA 125 cũng tăng cao trong kỳ kinh nguyệt, tam cá nguyệt đầu tiên của thai kỳ, thời kỳ hậu sản, u xơ tử cung và lạc nội mạc tử cung vùng chậu.

Do đó, khi CA 125 tăng ở phụ nữ tiền mãn kinh hoặc có bệnh lý phụ khoa, cần kết hợp siêu âm và đánh giá lâm sàng để tránh kết luận sai lệch.

Nồng độ CA 125 trong huyết thanh bị ảnh hưởng đáng kể bởi nhiều yếu tố

7. Ưu điểm và nhược điểm của chỉ số CA 125 trong chẩn đoán và theo dõi ung thư

Ưu điểm:

• Hữu ích trong theo dõi điều trị ung thư buồng trứng
• Có giá trị cao trong tầm soát ung thư buồng trứng ở người có tiền sử gia đình mắc ung thư hoặc mang gen đột biến.
• Có độ đặc hiệu cao ở phụ nữ sau mãn kinh và người bệnh đã điều trị ung thư buồng trứng.

Nhược điểm: 

• Độ nhạy thấp trong ung thư buồng trứng giai đoạn đầu, đặc biệt hiếm khi tăng ở những người bệnh ung thư biểu mô nhầy buồng trứng.
• Không tăng ở 10 - 20% bệnh nhân ung thư buồng trứng tiến triển
• Một nghiên cứu phát hiện ra rằng sự gia tăng CA 125 gấp đôi mức thấp nhất có thể dự đoán mạnh mẽ sự tái phát được xác định bằng hình ảnh ở ung thư buồng trứng thanh dịch, cho thấy ngưỡng tiêu chuẩn có thể bỏ sót sự tái phát sớm của ung thư.
• Độ đặc hiệu thấp ở phụ nữ tiền mãn kinh do nhiều yếu tố lành tính có thể làm CA 125 tăng, gây nhiễu kết quả.
• Không phù hợp để sàng lọc định kỳ cho phụ nữ không triệu chứng, không có yếu tố nguy cơ.

Chỉ số CA 125 trong chẩn đoán và theo dõi ung thư vẫn tồn tại nhiều nhược điểm

8. Cách thực hiện xét nghiệm CA 125

Xét nghiệm CA 125 được thực hiện qua các phương pháp:

• Xét nghiệm huyết thanh học (đo nồng độ CA 125 trong mẫu máu tĩnh mạch).
• Nghiên cứu mô học trên các mẫu mô buồng trứng hoặc nội mạc tử cung ác tính.
• Xét nghiệm dịch cơ thể như dịch màng phổi, dịch phúc mạc trong các trường hợp lành tính hoặc ác tính, và dịch nang buồng trứng.

Trong đó, xét nghiệm huyết thanh học là phương pháp phân tích định lượng được sử dụng phổ biến nhất để phân tích nồng độ CA 125 trong máu. Các cơ sở y tế có thể sử dụng phương pháp khác nhau để kiểm tra định lượng CA 125. Do đó, kết quả xét nghiệm CA 125 nên được theo dõi và đánh giá tại cùng cơ sở để đảm bảo tính chính xác.

9. Giải đáp câu hỏi thường gặp về chỉ số CA 125 (FAQ)

Một số giải đáp về chỉ số CA 125 thường gặp:

9.1. Xét nghiệm CA 125 bao nhiêu tiền?

Chi phí xét nghiệm CA 125 hiện dao động khoảng 139.000 - 300.000 đồng, tùy vào cơ sở y tế, hệ thống máy xét nghiệm và các dịch vụ đi kèm.

9.2. Cần lưu ý gì khi xét nghiệm CA 125?

Nếu xét nghiệm CA 125 được chỉ định để hỗ trợ chẩn đoán ung thư, người bệnh cần tránh lấy mẫu ngay trước hoặc trong kỳ kinh nguyệt. Thời điểm này, nồng độ CA 125 có thể tăng sinh lý, dễ gây dương tính giả và ảnh hưởng đến việc đánh giá tình trạng bệnh.

Ngoài ra, người bệnh nên thông báo cho bác sĩ về tình trạng sức khỏe, bệnh lý phụ khoa đang mắc phải hoặc các thủ thuật gần đây (như nội soi, phẫu thuật vùng chậu).

9.3. Xét nghiệm CA 125 có chính xác không?

Xét nghiệm CA 125 có độ đặc hiệu cao ở phụ nữ sau mãn kinh và người bệnh đã điều trị ung thư buồng trứng. Tuy nhiên, xét nghiệm có thể cho kết quả dương tính giả do nhiều nguyên nhân khác. Do đó, xét nghiệm này thường được sử dụng kết hợp với các phương pháp khác như siêu âm hoặc chụp CT để có đánh giá chính xác nhất.

Xét nghiệm CA 125 có độ đặc hiệu cao ở phụ nữ sau mãn kinh và người bệnh đã điều trị ung thư buồng trứng

9.4. Nên xét nghiệm CA 125 ở đâu?

Người bệnh nên lựa chọn các đơn vị có:

• Trang thiết bị xét nghiệm hiện đại
• Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa sản - ung bướu tư vấn trực tiếp
• Quy trình kiểm định chất lượng mẫu nghiêm ngặt
• Hệ thống theo dõi kết quả và lưu trữ dữ liệu chuẩn hóa

Trung tâm Y Khoa NeoMedic cung cấp dịch vụ tầm soát ung thư và xét nghiệm marker ung thư uy tín với:

• Máy xét nghiệm tự động thế hệ mới, độ chính xác cao
• Quy trình lấy mẫu nhanh - chuẩn - an toàn
• Bác sĩ chuyên khoa tư vấn kết quả, giải thích rõ ràng, theo dõi liên tục nếu có bất thường.
• Kết hợp hội chẩn đa chuyên khoa với chuyên gia đầu ngành
• Đặt lịch linh hoạt, trả kết quả online tiện lợi

Đặt lịch ngay tại NeoMedic qua hotline 0968 636 630 để được tư vấn chi tiết!

Chỉ số CA 125 mang lại nhiều giá trị trong theo dõi và đánh giá nguy cơ ung thư buồng trứng, nhưng không phải là công cụ sàng lọc thường quy. Để bảo vệ sức khỏe, bạn nên lựa chọn nơi xét nghiệm uy tín, có bác sĩ chuyên khoa tư vấn trực tiếp. Hãy kiểm tra sớm khi có triệu chứng bất thường để tăng cơ hội phát hiện và điều trị kịp thời.

Nguồn: 

1. Tanmay Gandhi; Muhammad Zubair; Harshil Bhatt, 2024. Cancer Antigen 125. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562245/.

2. Benjamin Daniel Liess, 2025. CA 125. https://emedicine.medscape.com/article/2087557-overview.