Phù bạch huyết ở bệnh nhân ung thư vú sau phẫu thuật

1. Phù bạch huyết là gì?

Là sự tích tụ của bạch huyết, đây là một chất lỏng mà cơ thể tạo ra, xảy ra khi các hạch hoặc mạch mà bạch huyết đi qua bị thiếu, hư hỏng hoặc bị loại bỏ. Có hai loại phù bạch huyết: nguyên phát và thứ phát.

• Phù bạch huyết nguyên phát thường hiếm gặp. Triệu chứng này xảy ra khi một số mạch bạch huyết bị thiếu hoặc bị lỗi bẩm sinh.
• Phù bạch huyết thứ phát xảy ra khi tắc nghẽn hoặc một vấn đề khác làm thay đổi dòng chảy của chất lỏng bạch huyết thông qua mạng lưới mạch bạch huyết và hạch bạch huyết của cơ thể. Tình trạng phù có thể phát triển không chỉ sau phẫu thuật ung thư vú mà còn có thể do nhiễm trùng, hình thành mô sẹo, chấn thương, huyết khối tĩnh mạch sâu (cục máu đông trong tĩnh mạch), xạ trị hoặc các phương pháp điều trị ung thư khác.

Phù bạch huyết sau phẫu thuật ung thư vú có thể dẫn đến sưng tấy ở cánh tay, ngực hoặc vùng cổ

2. Ai có nguy cơ bị phù bạch huyết?

Những người đã thực hiện bất kỳ phẫu thuật nào trong số này có thể gặp nguy cơ:

• Phẫu thuật cắt bỏ vú đơn thuần kết hợp với loại bỏ hạch bạch huyết ở nách (hố cánh tay)
• Phẫu thuật cắt bỏ khối u kết hợp loại bỏ hạch nách
• Phẫu thuật cắt vú triệt căn cải biên kết hợp với loại bỏ hạch nách
• Kết hợp phẫu thuật ung thư và xạ trị vào vùng hạch bạch huyết (ví dụ như cổ, nách, háng, xương chậu hoặc bụng)
• Xạ trị đến một vùng hạch bạch huyết

Bạn có thể bị phù bạch huyết trong vài ngày sau phẫu thuật, nhưng tình trạng này cũng có thể xảy ra vài tháng hoặc vài năm sau đó. Nếu không được điều trị, bệnh lý có thể trở nên tồi tệ hơn.

3. Triệu chứng phù bạch huyết như thế nào?

Hiện tượng sưng nhẹ, ngay cả ở cánh tay của bạn, là điều bình thường trong 4 đến 6 tuần đầu sau phẫu thuật ung thư vú. Một số phụ nữ cũng có thể bị đỏ hoặc đau ở cánh tay, đây có thể là triệu chứng của viêm hoặc nhiễm trùng.

Nhưng nếu bạn cảm thấy có bất kỳ triệu chứng nào được mô tả dưới đây, hãy trao đổi ngay với bác sĩ. Điều trị kịp thời có thể giúp kiểm soát tình trạng phù bạch huyết.

• Sưng ở cánh tay, bàn tay, ngón tay, vai, ngực hoặc chân
• Cảm giác nặng nề ở cánh tay hoặc chân
• Cảm giác căng da
• Bàn tay, cổ tay hoặc mắt cá chân trở nên kém linh hoạt 
• Gặp khó khăn khi mặc quần áo ở một khu vực cụ thể
• Một chiếc vòng tay, đồng hồ hoặc nhẫn trở nên vừa vặn mà trước đây đeo không được chặt

4. Phù bạch huyết được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ sẽ xem xét tiền sử bệnh (bao gồm các cuộc phẫu thuật và điều trị trước đây) cũng như các loại thuốc và triệu chứng hiện tại. Bác sĩ cũng sẽ chỉ định thực hiện một bài kiểm tra thể chất hoàn chỉnh. Bên cạnh đó cũng có thể yêu cầu bạn thực hiện các xét nghiệm khác, chẳng hạn như chụp MRI, chụp CT hoặc siêu âm để kiểm tra sự tích tụ chất lỏng.

5. Phù bạch huyết được điều trị như thế nào?

Lựa chọn phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vết sưng và nguyên nhân gây ra. Nếu bạn nhận thấy các triệu chứng phù bạch huyết, hãy trao đổi với bác sĩ. Những nguyên nhân khác gây nên tình trạng sưng chân tay, chẳng hạn như huyết khối tĩnh mạch sâu hoặc ung thư tái phát, cần được loại trừ trước khi bắt đầu điều trị phù bạch huyết.

Ví dụ, nếu nguyên nhân là do nhiễm trùng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh.

Các phương pháp điều trị khác có thể bao gồm băng bó, chăm sóc da và chế độ ăn uống hợp lý, mặc quần áo nén, tập thể dục và dẫn lưu bạch huyết bằng tay, một hình thức xoa bóp và kéo căng da nhẹ nhàng.

Được điều trị ASAP càng sớm càng tốt để xử lý các vấn đề tiềm ẩn từ căn nguyên. Nếu bạn không được điều trị phù bạch huyết, bệnh có thể tiến triển dẫn đến sưng nhiều hơn và gây ra xơ cứng mô - và điều đó có thể tác động ảnh hưởng đến sự di chuyển và hoạt động linh hoạt của các chi. Phù bạch huyết cũng có thể dẫn đến nhiễm trùng và các bệnh khác.

6. Phòng ngừa phù bạch huyết như thế nào?

Hãy chăm sóc tốt cho bản thân để giảm tỷ lệ mắc bệnh.

Đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ

• Cắt giảm lượng thực phẩm nhiều muối và chất béo.
• Có ít nhất hai đến bốn phần trái cây và ba đến năm phần rau mỗi ngày.
• Ăn nhiều loại thực phẩm để có được tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết.
• Sử dụng thông tin nhãn gói để đưa ra lựa chọn lành mạnh.
• Nhận chất xơ từ các thực phẩm ngũ cốc nguyên hạt của bánh mì, ngũ cốc, mì ống và gạo. Trái cây và rau cũng là những nguồn cung cấp dinh dưỡng tốt.
• Uống nhiều nước.
• Giữ trọng lượng cơ thể lý tưởng. Bạn có thể trao đổi với chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ về mức phù hợp
• Hạn chế đồ uống có cồn.

Luyện tập thể dục đều đặn

Đầu tiên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu một chương trình tập thể dục mới.

Tùy thuộc vào những nội dung bác sĩ cho phép bạn thực hiện, bạn có thể đi bộ, bơi lội hoặc tập thể dục nhịp điệu ít tác động như đạp xe -- tất cả đều là những bài tập aerobic khiến tim đập nhanh hơn. Bác sĩ cũng có thể cung cấp cho bạn các bài tập theo quy định đặc biệt. Dù bạn làm gì, hãy cố gắng đặt mục tiêu tập thể dục 30 phút mỗi ngày và ít nhất 5 ngày một tuần.

Bao gồm 5 phút khởi động trước bất kỳ hoạt động aerobic nào và dành 5-10 phút để hạ nhiệt sau khi tập luyện.

Nếu thói quen tập thể dục bình thường bao gồm nâng tạ phần trên cơ thể, hãy trao đổi với bác sĩ về thời điểm tốt nhất để quay lại tập cũng như bất kỳ hạn chế về cân nặng nào.

Ngừng thực hiện bất kỳ bài tập nào khiến bạn cảm thấy đau. Và nếu cánh tay của bạn ở phía nơi bạn vừa phẫu thuật bị mỏi khi tập thể dục, hãy tạm dừng lại, sau đó nghỉ ngơi và nâng cao cánh tay lên.

Tránh nhiễm trùng

• Đeo găng tay khi làm việc nhà hoặc làm vườn.
• Tránh cắt lớp biểu bì khi làm móng. Cẩn thận khi cắt móng chân.
• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước ấm, đặc biệt là trước khi chuẩn bị thức ăn, sau khi đi vệ sinh hoặc sau khi chạm vào khăn trải giường hoặc quần áo bẩn.
• Bảo vệ làn da của bạn khỏi trầy xước, lở loét, bỏng và các kích ứng khác có thể dẫn đến nhiễm trùng. Sử dụng dao cạo điện để loại bỏ lông và thay đầu dao cạo thường xuyên.
• Sử dụng thuốc chống côn trùng để ngăn chặn vết cắn của côn trùng đốt.

Nếu bạn nhận ra bạn đang có dấu hiệu bị nhiễm trùng, hãy trao đổi ngay với bác sĩ.

Hãy cảnh giác với những dấu hiệu cảnh báo nhiễm trùng bao gồm:

• Sốt trên 38 độ C
• Đổ mồ hôi hoặc ớn lạnh
• Phát ban da
• Đau, nhạy cảm, đỏ hoặc sưng
• Một vết thương hoặc vết cắt sẽ không lành
• Đau đỏ, ấm hoặc chảy dịch
• Đau họng, ngứa họng hoặc đau khi nuốt
• Dẫn lưu xoang, nghẹt mũi, nhức đầu hoặc đau dọc theo xương gò má trên
• Ho khan hoặc ẩm dai dẳng kéo dài hơn 2 ngày
• Mảng trắng trong miệng hoặc trên lưỡi 
• Buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy
• Các triệu chứng giống như cúm (ớn lạnh, đau nhức, nhức đầu hoặc mệt mỏi) hoặc nói chung là cảm thấy "tệ hại"
• Khó đi tiểu: đau hoặc rát, muốn đi tiểu liên tục hoặc cần phải đi thường xuyên
• Nước tiểu có máu, đục hoặc có mùi hôi

Đừng mặc quần áo chật, giày hoặc đồ trang sức

Bạn nên mặc áo ngực vừa vặn. Các dây áo không nên quá chật, tránh có gọng và đeo miếng lót dưới dây áo ngực nếu cần thiết. Mang giày thoải mái, bít mũi và tránh mặc quần bó sát. Đeo đồng hồ hoặc đồ trang sức lỏng hơn, nếu có, trên cánh tay bị ảnh hưởng.

Trao đổi với bác sĩ về việc nâng vật nặng bằng cánh tay bị phù bạch huyết

Từ từ tăng trọng lượng khi nâng lên bằng cánh tay bị phù có thể tăng sức mạnh và giúp giảm các triệu chứng phù bạch huyết.

Các nghiên cứu mới hơn cho thấy rằng một số bài tập nâng vật nặng được kiểm soát trong phòng tập thể dục có thể hữu ích.

Giữ cho làn da sạch sẽ

Lau thật khô da (bao gồm các nếp nhăn và giữa các ngón tay, ngón chân) và thoa kem dưỡng da.

Thực hiện các biện pháp phòng ngừa trong quá trình thăm khám với bác sĩ

Yêu cầu kiểm tra huyết áp trên cánh tay không bị ảnh hưởng. Tiêm hoặc lấy máu từ cánh tay đó, nếu có thể.

Trao đổi với bác sĩ về bất kỳ triệu chứng bất thường nào

Hãy báo cho bác sĩ biết nếu bạn bị đỏ, sưng, phát ban da hoặc phồng rộp ở bên cơ thể nơi bạn đã phẫu thuật hoặc nếu bạn bị sốt cao hơn 38 độ C. Những dấu hiệu cảnh báo nhiễm trùng có thể là dấu hiệu sớm của bệnh phù bạch huyết và cần được điều trị ngay lập tức.

7. Bạn có thể làm gì nếu bạn đã bị phù bạch huyết?

Thực hiện theo tất cả các khuyến nghị để ngăn ngừa phù bạch huyết. Điều đó giúp bạn giảm nguy cơ bị sưng đau nhiều hơn.

Bạn cũng nên làm theo các lưu ý sau:

• Tránh thay đổi nhiệt độ một cách đột ngột.
• Không sử dụng bồn tắm nước nóng, bồn tạo sóng, phòng xông hơi khô hoặc phòng xông hơi ướt.
• Sử dụng nước ấm thay vì nước nóng khi tắm hoặc rửa bát đĩa.
• Luôn thoa kem chống nắng (ít nhất là SPF 30) khi ra ngoài trời.
• Trao đổi với bác sĩ trước khi đi du lịch.
• Khi di chuyển bằng đường hàng không, hãy trao đổi với bác sĩ xem liệu bạn nên đeo băng ép ở cánh tay hay mang vớ ở chân nơi bị phù bạch huyết. Đối với các chuyến bay dài, có thể sẽ cần băng ép thêm.
• Khi ngồi hoặc ngủ, nâng cao cánh tay hoặc chân bên bị phù của bạn trên gối.
• Đừng dành nhiều thời gian nằm nghiêng về phía bị phù bạch huyết

Bác sĩ có thể giới thiệu bạn đến một nhà trị liệu nghề nghiệp (OT) chuyên về quản lý chứng phù bạch huyết. OT của bạn có thể yêu cầu bạn thực hiện các bài tập cụ thể, hạn chế một số hoạt động nhất định và có thể đề xuất ống nén hoặc các thiết bị khác.

Trao đổi với bác sĩ theo khuyến cáo.

8. Lời khuyên cho phù bạch huyết là gì?

Với sự chăm sóc và điều trị thích hợp, chi bị phù bạch huyết có thể được phục hồi về kích thước và hình dạng bình thường. Tình trạng này thường có thể được kiểm soát để bệnh lý không trở nên trầm trọng hơn.

Nhưng hãy nhớ rằng, điều quan trọng là phải điều trị các triệu chứng của bạn càng sớm càng tốt.

Bài viết được tham khảo từ nguồn: https://www.webmd.com/breast-cancer/cm/bc-lymphedema-side-effects