Chế độ dinh dưỡng khoa học cho bệnh nhân ung thư

1. Chế độ dinh dưỡng quan trọng như thế nào với bệnh nhân ung thư?

Ung thư đang trở thành gánh nặng sức khỏe không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới, số bệnh nhân mắc bệnh ung thư không được chăm sóc dinh dưỡng đúng cách trong quá trình điều trị bệnh đang ngày một gia tăng vì đa số chỉ tập trung vào điều trị, chưa chú trọng đến chế độ dinh dưỡng để nâng cao thể trạng. Một trong những tình trạng phổ biến nhất mà hầu hết các bệnh nhân ung thư dễ mắc phải là sự suy kiệt của cơ thể cùng với những tác dụng phụ không mong muốn của các liệu pháp điều trị ung thư. Phần lớn bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối đều chết vì nguyên nhân suy kiệt, gầy sút cân trước khi qua đời do khối u ung thư.Vì vậy, dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư là vấn đề rất quan trọng.

Chế độ dinh dưỡng tốt giúp cơ thể tăng sức “chiến đấu” với căn bệnh ung thư. Mất cân bằng dạng thừa (ăn quá nhiều một loại thực phẩm) hoặc mất cân bằng dạng thiếu (kiêng khem quá mức) đều có thể gây ra sự thiếu hụt chất dinh dưỡng, khiến cơ thể đã yếu lại càng suy nhược hơn. Đa phần bệnh nhân do thiếu hiểu biết, lo sợ bệnh ung thư phát triển hoặc tái phát nên không dám ăn uống, ăn chế độ ăn thực dưỡng dẫn đến sụt cân, suy dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống cũng như không đủ sức khỏe để điều trị bệnh ung thư.

 Tuân thủ chế độ dinh dưỡng đầy đủ và hợp lý là một phần rất quan trọng trong hiệu quả điều trị bệnh ung thư. Dinh dưỡng có tác dụng nâng đỡ để người bệnh có đủ sức khỏe theo được hết các liệu pháp điều trị nặng nề. Việc xây dựng một chế độ dinh dưỡng hợp lý trước, trong và sau quá trình điều trị đều nhằm đến mục tiêu là tăng cường thể lực cho bệnh nhân, giúp cho bệnh nhân giảm thiểu được những bất lợi do các tác dụng phụ không mong muốn của các phương pháp điều trị và có cảm giác sống khoẻ hơn.Một chế độ dinh dưỡng cân đối, hợp lý sẽ tăng nguồn dự trữ năng lượng cho cơ thể, giúp vết mổ hồi phục tốt hơn, giảm mệt mỏi giữa các đợt điều trị,quá trình điều trị nhờ đó cũng diễn ra thuận lợi hơn.

 Để có một sức khỏe tốt, người bệnh cần phải ăn uống đầy đủ thực phẩm đảm bảo các nhóm chất: đạm- tinh bột - đường– chất béo- các vitamin và khoáng chất. Một chế độ ăn nhiều cá, rau, ít thịt, uống nhiều nước kết hợp với chế độ vận động, tập thể dục thể thao hợp lý  sẽ giúp cơ thể có đủ sức khỏe để điều trị bệnh ung thư. Động viên người bệnh cố gắng tuân thủ chế độ dinh dưỡng cũng là điều rất quan trọng trong cuộc chiến đấu với căn bệnh ung thư.

2. Các chất dinh dưỡng cần thiết trong bữa ăn hàng ngày của bệnh nhân ung thư

Một số loại chất dinh dưỡng chất cần đảm bảo trong bữa ăn hàng ngày đối với bệnh nhân ung thư bao gồm: 

• Chất đạm: thịt cung cấp cho cơ thể các loại acid amin thiết yếu. Khẩu phần ăn của người bệnh ung thư cần đa dạng và cân đối các loại acid amin, bao gồm các loại thịt màu trắng như thịt gia cầm, các loại thịt đỏ như thịt lợn nạc, thịt bò có nhiều sắt và kẽm... Các loại tôm, cua, cá, và hải sản cũng là nguồn cung cấp các acid amin và calci cho cơ thể.
• Tinh bột: gồm các loại ngũ cốc như: gạo, ngô, lúa mì, hạt lúa mạch, các loại củ như khoai tây, khoai lang, khoai sọ, sắn.... Người bệnh cần tránh các loại thực phẩm chế biến sẵn gây nhiều tác hại cho cơ thể, đồng thời các chất phụ gia, chất bảo quản thực phẩm cũng là một trong những nhân tố góp phần làm tăng tỷ lệ bệnh ung thư.
• Các chất béo: có trong dầu ô liu, dầu hướng dương, quả bơ, các loại quả hạch: hạnh nhân, hạt điều, óc chó... là chất cho giá trị năng lượng cao. Do đó, trong khẩu phần ăn hàng ngày cần phải có một hàm lượng Lipid nhất định, trong đó hàm lượng acid béo không no không quá 50% tổng năng lượng.
• Các vitamin và khoáng chất: sử dụng các loại rau củ quả tươi sạch, đảm bảo chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo quản trong điều kiện lạnh, hạn chế làm mất các vitamin trong quá trình chế biến cũng như sơ chế, bảo quản. Chế độ ăn nhiều rau quả giúp cung cấp các loại vitamin và giúp cơ thể tiêu hoá tốt hơn.

3. Một số lưu ý trong chế độ dinh dưỡng

Phần lớn bệnh nhân ung thư có cảm giác chán ăn, mất cảm giác ngon miệng, buồn nôn,  do bản thân bệnh lý ung thư hoặc do ảnh hưởng của các phương pháp điều trị ung thư. Để giảm thiểu các triệu chứng này, người bệnh nên: 

• Thường xuyên giữ gìn răng miệng sạch sẽ
• Ăn thành các bữa nhỏ nhiều lần trong ngày; tăng cường ăn những thức ăn ưa thích và không nên ăn quá nhiều thịt đỏ, các loại gia vị và nước sốt trong món ăn...
• Hoá trị liệu thường gây chán ăn, buồn nôn, nôn do đó người bệnh cần uống nhiều nước khoảng > 2 lít nước/ ngày, tránh ăn các thức ăn có nhiều mùi, các đồ chiên xào nấu nhiều dầu mỡ, nên ăn thành nhiều bữa nhỏ, tránh ăn quá no một lúc.
• Xạ trị ở vùng đầu cổ có thể gây ra sự giảm tiết nước bọt và dẫn đến khô miệng, đau, viêm nhiễm, hạn chế cử động nhai nuốt... góp phần làm tình trạng chán ăn càng trầm trọng. Trong trường hợp này, cần lưu ý:
• Khám răng miệng tổng thể trước khi bắt đầu xạ trị vùng đầu cổ.
• Nên ăn thức ăn mềm hoặc chế biến nhiều nước; nhai kẹo cao su hoặc ăn thêm hoa quả chua nhằm tăng tiết nước bọt.
• Tránh ăn đồ quá cay nóng hay quá lạnh, thức ăn cứng, khó nhai nuốt
• Vệ sinh răng miệng và súc miệng tối thiểu 4 lần trong 1 ngày.
• Uống nhiều nước, trên 2 lít nước/ ngày, có thể uống nước lọc, các loại nước trái cây. Hạn chế các đồ uống có cồn, chất kích thích...

Tóm lại, điều trị bệnh ung thư là một quá trình lâu dài đòi hỏi người bệnh có một sức khoẻ tốt, do đó một chế độ ăn uống phù hợp đủ dinh dưỡng và năng lượng là rất quan trọng giúp nâng cao sức khỏe, chất lượng sống cho cũng như tăng hiệu quả điều trị cho bệnh nhân ung thư. Bệnh nhân ung thư cần được khám tư vấn đồng thời bác sỹ ung thư và chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng một chế độ dinh dưỡng đầy đủ, hợp lý.